Τα κύρια είδη διαθήκης είναι η μυστική διαθήκη, η δημόσια διαθήκη και η ιδιόγραφη διαθήκη. Κάθε ένα από τα είδη διαθήκης έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις νομιμότητας.
Η απώλεια ενός ανθρώπου, πέραν των σημαντικότατων συναισθηματικών επιπτώσεων, έχει και σημαντικές πρακτικές προεκτάσεις και ποικιλία ζητημάτων που πρέπει να επαναρυθμιστούν. Το δίκαιο έχει φροντίσει να ρυθμίζει σημαντικά ζητήματα ώστε να μην «χάνονται» απλώς κάποιες έννομες σχέσεις και κυρίως να μην μένουν απροστάτευτοι άνθρωποι που είχαν έννομες σχέσεις με τον θανόντα. Φυσικά, σημαντικό ζήτημα με μεγάλη οικονομική σημασία είναι και η περιουσία που είχε στο όνομά του κατά τη στιγμή του θανάτου του ο αποβιώσας.
Ο τρόπος που η περιουσία περιέρχεται στους κληρονόμους, ρυθμίζεται είτε από το νόμο (εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή) είτε από την διαθήκη, εφόσον υπάρχει τέτοια. Και στην περίπτωση, όμως, της κληρονομικής διαδοχής από διαθήκη ο Αστικός Κώδικας έχει προβλέψει δικλείδες ασφαλείας για τους στενότερους συγγενείς του θανόντος ώστε να εξασφαλίσει ένα ελάχιστο νόμιμο μερίδιο για αυτούς (νόμιμη μοίρα).
Τι είναι η διαθήκη
Η διαθήκη αποτελεί ένα έγγραφο μέσω του οποίου ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να ρυθμίσει μόνος του το πώς θα συνεχιστούν ορισμένες έννομες σχέσεις, πως θα διαμορφωθεί η κληρονομική διαδοχή και πως θα ρυθμιστούν ορισμένες σχέσεις οικογενειακού δικαίου. Αποτελεί, επομένως το μέσο ανατροπής της κληρονομικής διαδοχής όπως αυτή προβλέπεται από το νόμο. Πρόκειται για «διάταξη τελευταίας βούλησης» ή «τελευταία διάταξη».
Η διαθήκη είναι δικαιοπραξία που ακολουθεί τους προβλεπόμενους του νόμου συστατικούς τύπους. Συνεπώς, η μη τήρηση των επιμέρους συστατικών διατυπώσεων που προβλέπονται στο νόμο έχει συνέπειες ακυρότητας της διαθήκης. Η διαθήκη πρέπει να συντάσσεται πάντοτε αυτοπροσώπως, μπορεί να ανακαλείται ελεύθερα από τον διαθέτη (αυτού του οποίου είναι η διαθήκη). και τα αποτελέσματα της παράγονται μόνο μετά το θάνατο του διαθέτη.
Τρια είδη διαθήκης
Προβλέπονται από τον Αστικό Κώδικα τρεις τακτικοί τύποι σύνταξης διαθήκης, η ιδιόγραφη, η δημόσια και η μυστική. Υπάρχει πρόβλεψη, ωστόσο και για τις έκτακτες διαθήκες ανάλογα με τον τόπο στον οποίο συντάσσονται, και οι οποίες διακρίνονται σε αυτές που συντάσσονται σε πλοίο και σε αυτές που γράφονται κατά τη διάρκεια εκστρατείας, αποκλεισμού, πολιορκίας και αιχμαλωσίας.
Είδη διαθήκης: Ιδιόγραφη, Μυστική, Δημόσια
Το συνηθέστερο από τα είδη διαθήκης, λοιπόν, είναι οι τακτικές. Ξεκινώντας από την πιο απλή μορφή διαθήκης, η ιδιόγραφη διαθήκη ρυθμίζεται στα 1721 ΑΚ επ. και περιβάλλεται από λιγότερους τύπους. Η διαθήκη αυτή γράφεται ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται (ημέρα, μήνας και έτος) και υπογράφεται από τον ίδιο. Αυτά αποτελούν και τα μόνα τυπικά στοιχεία στα οποία υποβάλλεται η ιδιόγραφη διαθήκη και απαιτούνται για το έγκυρο της εν λόγω δικαιοπραξίας. Σ
υνηθέστερος λόγος για τον οποίο μπορεί να επέλθει ακυρότητα, αν τεθεί τέτοιο ζήτημα, είναι αν αμφισβητηθεί ότι αυτή συντάχθηκε ολόκληρη από τον ίδιο το διαθέτη, δεν είναι χρονολογημένη και υπογεγραμμένη από αυτόν. Επίσης, παρότι ο διαθέτης τη συντάσσει κατά το δοκούν, πρέπει απαραίτητα να γνωρίζει γραφή και να μη συνυπάρχει άλλο πρόσωπο κατά τη σύνταξη της.
Η ιδιόγραφη διαθήκη δεν απαιτεί τον τύπο του συμβολαιογράφου, και η απλότητα σύνταξής της αποτελεί το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της. Η απλότητα και ευκολία αυτή, όμως, μπορεί να συνδεθεί και με σημαντικά ζητήματα αλλοίωσης, απώλειας και καταστροφής από πρόσωπα των οποίων τα συμφέροντα θίγονται από αυτήν. Μπορεί ακόμα το πρόσωπο που γνωρίζει την ύπαρξή της να μην την εμφανίσει ποτέ και έτσι να μην γίνει η κληρονομική διαδοχή βάσει της τελευταίας βούλησης του διαθέτη. Σε κάθε περίπτωση, η ιδιόχειρη διαθήκη αποτελεί το συνηθέστερο από τα είδη διαθήκης που καταρτίζονται.
Στη συνέχεια στον Αστικό Κώδικα, ανάμεσα στα είδη διαθήκης προβλέπεται και η δημόσια διαθήκη η οποία καταρτίζεται με δήλωση από τον διαθέτη της τελευταίας του βούλησης ενώπιον του συμβολαιογράφου ενώ είναι παρόντες καθόλη τη διάρκεια τρεις μάρτυρες ή δεύτερος συμβολαιογράφος και ένας μάρτυρας και με σύνταξη του σχετικού συμβολαιογραφικού εγγράφου από τον αρμόδιο συμβολαιογράφο κατά τις διατάξεις των άρθρων 1725-1737 ΑΚ.
Σε κάθε περίπτωση, οι μάρτυρες που προαναφέρθηκαν δεν επιτρέπεται να είναι σύζυγοι ή συγγενείς του διαθέτη σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή σε πλάγια γραμμή εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τρίτου βαθμού συγγένειας. Η συνταχθείσα πράξη του συμβολαιογράφου στο τέλος αναγιγνώσκεται στον διαθέτη για να βεβαιωθεί και να υπογραφεί από τον διαθέτη και τα συμπράττοντα πρόσωπα.
Βάσει του άρθρου 1730 ΑΚ, ο διαθέτης δηλώνει προφορικά τη τελευταία του βούληση ενώπιον του συμβολαιογράφου και των μαρτύρων και μπορεί να υπαγορεύει από σχέδιο ή να κάνει χρήση σημειώσεων. Αυτό αποτελεί και το βασικό πλεονέκτημα της δημόσιας διαθήκης έναντι της ιδιόγραφης, καθώς με αυτόν τον τύπο μπορούν να συντάξουν διαθήκη και πρόσωπα που δεν μπορούν να γράψουν, ούτε να υπογράψουν.
Επίσης, η δημόσια διαθήκη με τους τύπους της αποτρέπει τον κίνδυνο κλοπής από τρίτους ή απώλειας της διαθήκης, ενώ περιορίζεται ακόμη και ο κίνδυνος να ακυρωθεί η διαθήκη λόγω ασαφών διατυπώσεων, προσθηκών στο περιθώριο και ελλείψεων.
Εν γένει, η δημόσια διαθήκη έχει την αποδεικτική δύναμη δημοσίου εγγράφου. Στον αντίποδα των προαναφερόμενων θετικών, η τυπολατρεία της δημόσιας διαθήκης απειλεί με ακυρότητα σε κάθε περίπτωση παράβασης κάποιας εκ των διατυπώσεων του νόμου, ενώ φυσικά ο τύπος αυτός απαιτεί να ακούσουν την τελευταία βούληση του διαθέτη και τρίτα πρόσωπα. Ως εκτούτου, από τα συνηθέστερα είδη διαθήκης, η δημόσια διαθήκη είναι αυτή που έχει τις πιο αυστηρές προϋποθέσεις.
Τέλος, υπάρχει η ρύθμιση της μυστικής διαθήκης στα 1738 επ. του ΑΚ, για την κατάρτιση της οποίας ο διαθέτης εγχειρίζει στο συμβολαιογράφο, ενώ είναι παρόντες τρεις μάρτυρες, ή δεύτερος συμβολαιογράφος και ένας μάρτυρας, έγγραφο δηλώνοντας προφορικά ότι αυτό περιέχει την τελευταία του βούληση. Επομένως, σε αυτή την πρόβλεψη, υπάρχουν δύο διακριτά στάδια, σύνταξης αυτής και εγχειρίσεως της σε συμβολαιογράφο με τη σύνταξη οικείας συμβολαιογραφικής πράξεως.
Είναι μια σύνθετη δικαιοπραξία, αφού για την κατάρτισή της απαιτούνται περισσότερες δικαιοπραξίες (ή οιονεί δικαιοπραξίες και νομικές πράξεις). Σημειωτέον ότι η δημόσια και η μυστική διαθήκη είναι τα μόνα είδη διαθήκης που μπορούν να συνταχθούν με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Όπως διαφαίνεται και από την παραπάνω ανάλυση από τα υπόλοιπα είδη διαθήκης, η μυστική αποτελεί ενδιάμεσο τύπο μεταξύ ιδιόγραφης και δημόσιας διαθήκης, πρέπει δε να διακρίνεται από την κατατιθέμενη σε συμβολαιογράφο ιδιόγραφη που γίνεται απλώς προς φύλαξη και προβλέπεται στο άρθρο 1722 ΑΚ.
Έκτατες Διαθήκες
Προς συμπλήρωση των κοινών διαθηκών, ο Αστικός Κώδικας τέλος ρυθμίζει και περιπτώσεις έκτακτες, για κείμενα διαθηκών που συντάσσονται με απλές διατυπώσεις από διαθέτη, ο οποίος βρίσκεται υπό εξαιρετικές (έκτακτες) συνθήκες. Αυτές καθορίζονται στα άρθρα 1749-1762 ΑΚ και είναι ανάλογα με τις εξαιρετικές/έκτακτες συνθήκες συντάξεώς τους τριών ειδών: (α) Διαθήκη σε πλοίο κατά τη διάρκεια θαλασσινού ταξιδιού, (β) Διαθήκη σε εκστρατεία και (γ) Διαθήκη σε αποκλεισμό.
Όλες αυτές οι προβλεπόμενες μορφές συντάσσονται ενώπιον δημόσιας αρχής, αποτελούν δημόσια έγγραφα και έχουν αυξημένη αποδεικτική ισχύ, ενώ λόγω του έκτακτου χαρακτήρα τους έχουν περιορισμένη χρονική ισχύ (αρ. 1758 ΑΚ).
Διαθήκη Online: Ένας νέος τρόπος να συντάξετε τη διαθήκη σας μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή
Το Διαθήκη Online διατηρεί τον τύπο της ιδιόγραφης διαθήκης, χρησιμοποιεί όμως ψηφιακά εργαλεία όπως ο υπολογιστής ή το tablet σας ώστε να σας διευκολύνει βήμα βήμα να γράψετε τη διαθήκη σας, σωστά και έγκυρα, να την αποστείλετε σε εμάς και εμείς να τη φυλάξουμε με απόλυτη μυστικότητα και εχεμύθεια. Έτσι, μπορείτε να γράψετε τη διαθήκη σας εύκολα και γρήγορα στο δικό σας χρόνο. Η διαθήκη σας δεν είναι γραμμένη στον ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά στο χέρι, ώστε να διασφαλίζεται η νομιμότητα της με βάση το ελληνικό δίκαιο.
